Բալետը, որը հարուստ պատմություն ունեցող պարի բարձր տեխնիկական ձև է, իր ծագումն ունի 15-րդ և 16-րդ դարերի սկզբի իտալական Վերածննդի դատարաններում: Այն հետագայում վերածվեց կոդավորված արվեստի ձևի Ֆրանսիայում՝ հիմք դնելով մեզ հայտնի բալետին և զգալիորեն ազդելով պարի պատմության վրա:
Իտալական վերածննդի և դատարանի զվարճանքները
«Բալետ» տերմինը առաջացել է իտալական «ballare» բառից, որը նշանակում է «պարել»: Բալետը ի հայտ եկավ որպես զվարճանքի ձև իտալական Վերածննդի շքեղ պալատական տեսարաններում, մասնավորապես Ֆլորենցիայի Մեդիչիների ընտանիքի դատարաններում և Ֆերարայի Էստե ընտանիքի դատարաններում: Այս վաղ բալետները հաճախ նախատեսված էին սոցիալական և քաղաքական իրադարձությունների համար՝ համատեղելով երաժշտությունը, պարը և մշակված զգեստները՝ ազնվականներին զվարճացնելու համար:
Իտալական բալետները բնութագրվում էին բարդ պալատական պարերի և երթերի կիրառմամբ, ինչպես նաև ակրոբատիկայի և մնջախաղի ընդգրկմամբ։ Այս վաղ ներկայացումները հիմք դրեցին բալետի` որպես արվեստի տարբեր ձևի զարգացման համար:
Քեթրին դե Մեդիչիի ազդեցությունը
Երբ 1533 թվականին իտալացի Եկատերինա դե Մեդիչին ամուսնացավ ֆրանսիացի Հենրի II-ի հետ, նա ֆրանսիական դատարան բերեց իտալական պարերի ձևերն ու սովորույթները՝ այդպիսով բալետը ներմուծելով ֆրանսիական պալատական մշակույթ: Եկատերինա դե Մեդիչիի հովանավորությունն ու ազդեցությունը մեծ դեր ունեցան Ֆրանսիայում բալետի հանրահռչակման գործում, որտեղ այն զգալի էվոլյուցիայի և պաշտոնականացման ենթարկվեց:
Ֆրանսիայում բալետը շարունակում էր սերտորեն կապված լինել արիստոկրատիայի և պալատական կյանքի հետ։ Լյուդովիկոս XIV-ի օրոք, ով ինքն էլ մոլի պարող էր, բալետը դարձավ պալատական զվարճանքի էական մասը և ուժ և հարստություն ցուցադրելու միջոց։ Լյուդովիկոս XIV-ը 1661 թվականին հիմնել է Դանսի թագավորական ակադեմիան, որը հիմք դրեց բալետի տեխնիկայի և ուսուցման պաշտոնական կոդավորմանը։
Բալետի տեխնիկայի և ձևի էվոլյուցիան
17-րդ դարում բալետը որպես արվեստի ձև սկսեց զարգանալ՝ զարգացնելով հատուկ տեխնիկա, ինչպիսիք են ոտքերի հինգ հիմնական դիրքերը և ոտքերի շրջադարձը: Պարուսույցներ, ինչպիսիք են Ժան-Բատիստ Լուլին և Պիեռ Բոշամը, առանցքային դեր են խաղացել բալետի բառապաշարի և ձևի ստանդարտացման, նրա շարժումների և դիրքերի կոդավորման գործում:
18-րդ դարում բալետը դարձել էր թատերական արվեստի լիարժեք ձև, որը տարբերվում էր պալատական տեսարաններից: Այն հանրաճանաչություն ձեռք բերեց թագավորական դատարանների սահմաններից դուրս՝ Ֆրանսիայում և ամբողջ Եվրոպայում ի հայտ եկող հանրային թատրոնների և բալետի պրոֆեսիոնալ ընկերությունների:
Ռոմանտիկ դարաշրջան և դրանից դուրս
19-րդ դարի ռոմանտիկ դարաշրջանը զգալի փոփոխություններ բերեց բալետում՝ շեշտը դնելով պատմվածքի, զգացմունքային արտահայտման և եթերային, այլաշխարհիկ թեմաների վրա։ Բալետի այնպիսի բեմադրություններ, ինչպիսիք են «Ժիզելը» և «Լա Սիլֆիդը» մարմնավորում էին ռոմանտիկ երգացանկը և նշանավորում էին շեղում նախորդ դարերի դասական և պալատական ազդեցություններից:
20-րդ դարում բալետը հետագայում զարգանում է այնպիսի գործիչների նորարարական խորեոգրաֆիայի միջոցով, ինչպիսիք են Սերժ Դիագիլևը, Ջորջ Բալանշինը և այլոք, ովքեր առաջ են մղել ավանդական բալետի սահմանները՝ ներմուծելով նոր շարժումներ և ոճեր: Այս ժամանակաշրջանը նաև տեսավ ժամանակակից բալետի ի հայտ գալը որպես առանձին ժանր, որը կտրվեց դասական բալետի ֆորմալ սահմանափակումներից:
The Enduring Legacy
Այսօր բալետը շարունակում է նշվել որպես արվեստի հիմնարար ձև պարարվեստի աշխարհում, որի ակունքները խորապես արմատավորված են Իտալիայի և Ֆրանսիայի դատարաններում: Նրա տեխնիկական խստությունը, նրբագեղությունը և նրբագեղությունը անջնջելի հետք են թողել պարի ավելի լայն պատմության վրա և շարունակում են ոգեշնչել պարողներին ու պարուսույցներին ամբողջ աշխարհում: