Պարի քննադատությունը պարային աշխարհի կենսական բաղադրիչն է, որը ձևավորում է հանդիսատեսի ընկալման և պարային բեմադրությունների հետ կապված ձևը: Պարի քննադատության տարբեր տեսություններ են ի հայտ եկել, որոնցից յուրաքանչյուրը տալիս է յուրահատուկ տեսակետ, թե ինչպես կարելի է վերլուծել, մեկնաբանել և գնահատել պարը: Այս տեսությունները կարևոր են ինչպես պարի վերլուծության, այնպես էլ պարի տեսության և քննադատության համար, քանի որ դրանք առաջարկում են արվեստի ձևը հասկանալու և գնահատելու շրջանակներ:
Էսթետիկ տեսություն
Պարի քննադատության գեղագիտական տեսությունը կենտրոնանում է պարի զգայական փորձի վրա՝ ընդգծելով գեղեցկությունը, ներդաշնակությունը և զգացմունքային արտահայտությունը։ Այն հաշվի է առնում, թե ինչպես են խորեոգրաֆիան, երաժշտությունը, զգեստները և լուսավորությունը միավորվում՝ հանդիսատեսի վրա գեղագիտական ազդեցություն ստեղծելու համար: Գեղագիտական քննադատները ձգտում են ուսումնասիրել պարի հուզական և հոգեբանական ազդեցությունը դիտողի վրա՝ հաճախ հիմնվելով կարեկցանքի և ռեզոնանսի հասկացությունների վրա:
Ֆորմալիստական տեսություն
Ֆորմալիստական պարային քննադատությունը շեշտը դնում է պարի ձևական տարրերի վրա, ինչպիսիք են շարժման բառապաշարը, տարածական հարաբերությունները և կոմպոզիցիոն կառուցվածքը: Այս մոտեցումը ուսումնասիրում է պարողի և պարուսույցի կողմից կիրառվող խորեոգրաֆիկ տեխնիկան՝ վերլուծելով գծի, ձևի, ռիթմի և դինամիկայի օգտագործումը: Ֆորմալիստ քննադատները ձգտում են բացահայտել հիմքում ընկած օրինաչափություններն ու կառուցվածքները, որոնք համախմբվածություն և իմաստ են հաղորդում պարային ստեղծագործությանը, հաճախ զուգահեռներ անցկացնելով վիզուալ արվեստի և քանդակի այլ ձևերի հետ:
Սոցիալ-քաղաքական տեսություն
Սոցիալ-քաղաքական պարային քննադատությունը ձգտում է համատեքստային դարձնել պարը ավելի մեծ հասարակական և քաղաքական շրջանակներում: Այս մոտեցումը հաշվի է առնում, թե ինչպես է պարն արտացոլում և ձևավորում մշակութային արժեքները, ինքնությունները և ուժի դինամիկան: Սոցիալ-քաղաքական քննադատները ուսումնասիրում են, թե ինչպես կարող է պարը լինել սոցիալական խնդիրների մեկնաբանման, նորմերը մարտահրավեր նետելու և փոփոխությունների քարոզչության միջոց: Նրանք հաճախ կապեր են կապում խորեոգրաֆիկ բովանդակության և ավելի լայն սոցիալ-քաղաքական համատեքստերի միջև՝ անդրադառնալով գենդերային, ռասայական, դասակարգային և ուժային հարաբերությունների խնդիրներին:
Կառուցվածքալիստական տեսություն
Կառուցվածքային պարի քննադատությունը կենտրոնանում է հիմքում ընկած կառույցների և համակարգերի վրա, որոնք կառավարում են պարային պրակտիկաներն ու ներկայացումները: Այս մոտեցումը հաշվի է առնում, թե ինչպես է պարի վրա ազդում մշակութային, պատմական և ինստիտուցիոնալ գործոնները, և ինչպես են այդ գործոնները ձևավորում պարային ստեղծագործությունների ստեղծումն ու ընդունումը: Կառուցվածքային քննադատները ձգտում են բացահայտել անուղղակի կանոններն ու նորմերը, որոնք կարգավորում են պարի արտադրությունն ու սպառումը, ուսումնասիրելով պարուսույցների, պարողների, հանդիսատեսի և մշակութային հաստատությունների միջև հարաբերությունները:
Դիմում պարային վերլուծության համար
Պարային քննադատության այս տեսությունները պարային ստեղծագործությունները վերլուծելու և մեկնաբանելու անգնահատելի շրջանակներ են տալիս: Էսթետիկ վերլուծությունը ներառում է պարի հուզական ազդեցության գնահատումը հանդիսատեսի վրա՝ հաշվի առնելով շարժման, երաժշտության և տեսողական տարրերի օգտագործումը՝ որոշակի գեղագիտական փորձ ստեղծելու համար: Ֆորմալիստական վերլուծությունը խորանում է պարի տեխնիկական և կոմպոզիցիոն տարրերի մեջ՝ ուսումնասիրելով, թե ինչպես են խորեոգրաֆիկ ընտրությունը նպաստում ընդհանուր գեղարվեստական արտահայտությանը: Սոցիալ-քաղաքական վերլուծությունը ներառում է պարի համատեքստում ավելի լայն սոցիալ-քաղաքական համատեքստում, ուսումնասիրելով, թե ինչպես է ստեղծագործությունն արտացոլում և մեկնաբանում հասարակական խնդիրները: Կառուցվածքալիստական վերլուծությունը դիտարկում է մշակութային, պատմական և ինստիտուցիոնալ գործոնները, որոնք ազդում են պարի արտադրության և ընդունման վրա՝ լույս սփռելով ավելի լայն համակարգերի վրա, որոնք կառավարում են պարային պրակտիկաները:
Համապատասխանություն պարի տեսության և քննադատության հետ
Պարի քննադատության տեսությունների ըմբռնումը էական նշանակություն ունի պարի տեսության և քննադատության զարգացման համար: Այս տեսությունները գիտնականների և քննադատների համար հայեցակարգային հիմք են տալիս վերլուծելու, մեկնաբանելու և գնահատելու պարային ստեղծագործությունները՝ ձևավորելով արվեստի ձևը շրջապատող դիսկուրսը: Զբաղվելով տեսական տարբեր հեռանկարներով՝ պարի տեսաբաններն ու քննադատները կարող են հարստացնել պարի իրենց ըմբռնումը որպես գեղարվեստական արտահայտման բազմակողմանի և դինամիկ ձև՝ խթանելով պարային գիտությունների և քննադատության ավելի նրբերանգ և ընդգրկուն մոտեցում: